GRYŻYNA

Wieś istniała już w 1296 r. i należała do rodu Borków. Pierwotna wieś znajdowała się w sąsiedztwie obecnych ruin kościoła św. Marcina, co było bezpieczniejsze ze względu na większą odległość od nieuregulowanej wtedy jeszcze Obry. W XV w. wieś przeniesiono w obecne miejsce, znacznie bliżej rzeki. Do najstarszych i najważniejszych budynków we wsi należą: kościół parafialny, dwór, zabudowania gospodarcze i szkoła.
Ruiny Kościoła Sw. Marcina wzniesionego w XIII wieku prawdopodobnie z fundacji Wojsława Borka. Zachowane ruiny są pozostałością wczesnogotyckiego kościoła, zbudowanego z granitowych polnych kamieni. Nawa zbudowana była na rzucie prostokąta, prezbiterium węższe od nawy, na rzucie kwadratu. W ścianie południowej zachowały się pozostałości trzech okien. Mury obwodowe grubości około 1,1 m, zachowane są do wysokości ok. 7 m.
Kościół pw. Św. Barbary został wybudowany na nowo w latach 1887-1888 według projektu architekta Aleksandra Lange z Wrocławia na miejscu starego, który spłonął w 1884 r. Fundatorem kościoła był ówczesny właściciel wsi Aleksander Lossow. Jest to budowla neogotycka, trzynawowa z wieżą o wysokości 45 metrów. Wyposażenie wnętrza pochodzi z końca XIX w. W ołtarzu głównym na skrzydłach tryptyku są wizerunki św. Barbary i św. Józefa, a w środku rzeźby Matki Boskiej i św. Jana. Warte uwagi są: XVIII - wieczna barokowa rzeźba Chrystusa Frasobliwego, neogotycka ambona z końca XIX w., chrzcielnica z II poł. XIX w. i figura św. Antoniego.
Dwór został wzniesiony został w 1793 r. dla Wiktora Wierusz- Kowalskiego, data znajduje się w trójkątnym przyczółku. Jest to budynek zwrócony frontem na północ, murowany, parterowy z mieszkalnym poddaszem, nakryty dachem mansardowym z naczółkami. Na osi fasady frontowej znajduje się 3-osiowa piętrowa wystawka z trójkątnym przyczółkiem. Obecnie na frontowej, północnej fasadzie znajduje się dobudowany przed głównym wejściem ganek z balkonem, ozdobiony pilastrami, a do wschodniej i zachodniej ściany dworu przylegają dwie niewielkie parterowe, dwuosiowe dobudówki z płaskim dachem. Zarówno ganek jak i dobudówki pochodzą z XIX wieku. Dwór otacza niewielki park pochodzi z końca XVIII wieku. W skład drzewostanu wchodzą lipa drobnolistna, lipa szerokolistna, dąb szypułkowy.
Gekawym obiektem jest lodownia wybudowana z cegły i kamienia polnego w 2 poł. XIX wieku. Ma kształt koła z jednym pomieszczeniem pod ziemią i jednym nad ziemią. Dach w kształcie stożka, pokryty jest strzechą. Sąsiadujące z kościołem i dworem zabudowania podwórza folwarcznego pochodzą z XIX w. Spichlerz wzniesiony w latach 1854-1855. Został wybudowany na podmurówce z kamienia i cegły. Stajnia murowana z cegły na kamiennym postumencie, wzniesiona w 1891 roku. Nakryta dachem dwuspadowym pokryty dachówką. Na samym szczycie od strony południowej widnieje data „1891". Gorzelnia pochodzi z 1901 r.